Kinh tế-Địa ốc

Chích ngừa Covid ở Turkey 4 April, 2021

Đỗ Kh.

Vào mùa này lúc 9g30 sáng thị trấn hết sức bình yên. Đây là trên một lộ lớn nhưng phía khu dân cư chứ không phải phía du khách ăn chơi mua sắm. Bệnh xá của thị trấn là một căn nhà hai tầng bé, có 3 bác sĩ nhà nước phục vụ. Trước sân, tôi nhận ra một bà ngoại kiều tôi biết mặt và là người Đức đang ngồi hút thuốc. Tôi hỏi bà cũng đến chích ngừa Covid 19 hay sao? Bà cười bảo, anh nhìn tôi thế này mà bảo giờ mới đến lượt chích ngừa hay sao? Tôi chích lâu rồi! Tại Turkey, chích ngừa là do ưu tiên tuổi tác và bà cho là tôi khéo nịnh phụ nữ vì bà đã ngoài 70 và hơn tôi một chục tuổi.

Đợt thường trú bất đắc dĩ

Tôi đi qua đi lại Turkey như vậy là đã trên 2 năm rồi. Tôi sang đây mua nhà để ở một thời gian dài liên tục, dạng 3 tháng liền nhưng chưa lần nào có dịp ở lâu đến như thế. Thời gian còn lại trong một năm, tôi dự tính 3 tháng ở Thái, 3 tháng ở Pháp và 3 tháng ở Mỹ, đại khái là như vậy nhưng không hẳn phải chia đều. Tôi mang quốc tịch Hoa Kỳ nhưng quy chế định cư là thường trú ở Pháp. Tại Thái Lan, là nơi tôi cũng hay qua, tôi chỉ có quy chế du khách. Từ khi Covid 19 ập đến, là vào tháng 3. 2020, tôi ra khỏi Thái và từ đó là một năm rồi chưa có dịp trở lại. Trong năm vừa qua, nước Mỹ tôi có hai dịp ngắn ngủi trở về. Phần lớn đầu mùa dịch là tôi ở Pháp 6 tháng, và trong 6 tháng qua, ở liên tục là tại Turkey.

Nạn dịch này hạn chế việc đi lại và việc hạn chế lại thay đổi theo tình hình. Đây là kể cả hạn chế đi ra khỏi cửa nhà thôi chứ chưa nói đến hạn chế đi ra khỏi nước. Cư dân ở Mỹ lại bị các nước khác hạn chế nhiều hơn là cư dân ở Âu. Turkey là một trong những nước hiếm hoi còn mở cửa cho người nước ngoài vào tháng 9. 2020. Du khách đến đây rất nhiều, và chiếu khán cho du khách là 90 ngày trong 6 tháng. Sau 90 ngày thì bạn du khách phải rời nước và 90 ngày sau mới được trở lại. Trong khi tại Thái, visa du lịch 30 ngày hết hạn, chỉ cần ra khỏi nước buổi sáng và buổi chiều trở về là được 30 ngày mới tinh. Trước giờ, tôi chưa hề ở tại Thái liên tục quá 30 ngày nên chẳng có vấn đề. Tại Turkey, trước kia tôi chưa hề ở hết 90 ngày phép của du khách. Nay Covid 19 khiến tôi phải làm giấy tờ thường trú tại đây.

Dịch ở Turkey

Đó là chuyện thủ tục hành chính nhưng liên quan đến chuyện dịch bệnh và chuyện chích ngừa. Turkey có hệ thống y tế đăng ký trên điện thoại di động. Với số CMND hay trong trường hợp tôi, là số thường trú của người nước ngoài, Turkey có hồ sơ bệnh lý ở ngay trên máy. Vào thời Covid, dùng phương tiện chuyên chở công cộng nội địa, xe lửa, xe đò, máy bay, hay vào khu mua sắm, ngân hàng phải có số đăng ký Covid. Dùng con số này, bật di động lên ta thấy được tình trạng lây lan ở đầu ngõ hay cuối đường, bật lên đốm xanh đốm đỏ xem thấy khiếp. Việc này dĩ nhiên được miễn áp dụng cho du khách và thực thi cũng tùy lúc tùy nơi, các cửa hàng ăn uống thì lơ là việc xét hỏi số mà chỉ đo thân nhiệt; các trung tâm mua sắm lớn nếu không có số này họ không cho vào.

Về ca nhiễm (12. 3. 2021) Turkey đứng hàng 65/219 trên toàn cầu về mặt tương đối (33.553 ca/1 triệu dân), tức là vẫn tương đối, bằng khoảng 1/3 của Hoa Kỳ (90.246 ca/triệu) và khoảng ½ của Pháp (61.424 ca/triệu), đâu đó cao gấp 100 lần Thái Lan (383 ca/triệu) và 1.000 lần Việt Nam (26 ca/triệu). Dĩ nhiên, số bệnh này không phân phát đồng đều trên khắp nước. Tại nơi tôi ngụ, thị xã Kemer miền biển, 45.000 dân cư thôi, thì rất ít trường hợp. Nếu tin vào bản đồ trên di động được cập nhật ‘live’ thì chung quanh nhà tôi, hàng quán, chẳng có trường hợp nào. Ra ngoài thị xã thì bệnh viện công trên quốc lộ có lốm đốm và một thị xã nhỏ rất ít dân cư cách 4 cây số xui sao lại trúng nhiễm ngay sau công viên giải trí Khủng long mà công viên này lại đang đóng cửa và không có hoạt động! Có lẽ là dân làng này có một gia đình nhiễm bệnh? Toàn thể các ca tại Kemer là 150 ca, ở mức 1/10 của toàn quốc Turkey. Logic là thành phố Antalya (1 triệu dân) cách đây 30 km trúng nặng. Các khu bình dân đông đúc bên trong thành phố đỏ lòm, còn phía biển lồng lộng, gió tạt vi rút ra ngoài khơi về hướng quốc đảo Cyprus láng giềng chăng?

Khi tôi đến đây đầu tháng 9 thì vẫn còn nhiều du khách. Ở vùng này phần lớn là người Nga, Bielorussia, Ukraine và Georgia, Azerbaijan, Kazahstan, Trung Á… là vì vừa rẻ vừa gần. Nhưng lý do đầu tiên là thời tiết dễ chịu, ngay tại Kemer này cũng có mấy resort ‘oligarch’ giá 2.000-3.000 usd /đêm nhưng giàu nghèo gì thì cũng ‘da’ hay ‘niet’ tất. Số nhiễm tại các nước trên cũng tương đương với Turkey và năm rồi, đây là nơi hiếm hoi họ còn đi nghỉ được. Thái Lan chẳng hạn thì cấm cửa hẳn. Du khách đến Turkey năm 2019 là 51 triệu người và chiếm 12,7% Tổng sản lượng quốc gia. Ngành này tại đây đại khái giống như Việt Nam (du lịch là 9,2% GDP của Việt nam), đang trên đà tăng trưởng thì bị Covid vật té gãy xương. Quí 3 của 2020, doanh thu du lịch giảm 70% nhưng Turkey không đóng cửa. Khách trên 65 tuổi sau 9 giờ tối vẫn được đi ra ngoài đường trong khi người trong nước bị cấm. Tới đầu năm 2021 thì tình hình căng thẳng, giới nghiêm từ 9 giờ tối thứ Sáu đến 5 giờ sáng thứ Hai. Tất cả các hàng ăn đều chỉ được bán mang đi, không cho ăn tại chỗ. Chuyện này vẫn chừa cho du khách và các khách sạn du khách, sáng thứ Bảy hay Chủ nhật ngoài bãi biển trên 1 km tôi gặp mỗi bận ra ngoài được 10 người nước ngoài.

Đầu tháng Ba, các nhà hàng được mở cửa cho khách ăn tại chỗ, và giới nghiêm hiện là từ 9 giờ tối thứ Bảy đến 5 giờ sáng thứ Hai thôi. Đây có lẽ phần lớn là lý do kinh tế chứ chẳng phải là y tế. Mùa xuân sang ở đây, hiện trời và nước biển ở 20 độ C. Phi trường Antalya từ nước ngoài hôm 13. 3 có 37 chuyến bay đến, 30 chuyến là từ khu vực Nga cà Trung Á. 37 chuyến bay quốc tế này mỗi ngày là 5.000 hay 7.000 người thôi, và vào một mùa nghỉ mát bình thường riêng thị xã Kemer đã nhận 100.000-200.000 du khách.

Tôi đi chích ngừa

Trong tình thế trên, Turkey ào ạt tăng chích ngừa Covid, số người được tiêm chủng vượt mức Âu của EU. Vợ tôi, tuy kém tuổi tôi, lại được gọi đi chích ngừa trước mấy ngày.

Có lẽ là vì vợ tôi đã đăng ký y tế và thường trú tại đây từ năm ngoái. Tôi thì chỉ mới thi hành thủ tục này vào lúc cuối năm, khi tôi hết hạn chiếu khán du lịch cho nên lọt sổ của hệ thống và được chích sau. Giờ nếu không là công dân hay là thường trú ở đây thì chích ngừa bằng cách nào? Tôi không biết. Bạn phải hiện diện trong hệ thống y tế của Turkey thì người ta mới biết mà đè bạn ra chích. Tại đây, chỉ có mấy trăm ngàn lượng thuốc Pfizer, còn lại là Sinovac hết. Tôi chích trễ, cùng đợt 55-60 tuổi, và thấy có một nhân viên an ninh mặc đồng phục. Tại Turkey, ưu tiên chích ngừa là cho nhân viên y tế, nhân viên an ninh phải tiếp xúc với quần chúng, theo tuổi, và theo bệnh lý. Hẹn của tôi, nhấp nháy leng keng trên di động là 9g30. Tôi đến sớm 10 phút.

Bệnh xá lúc đó khoảng 10 người có mặt. Đây là bệnh xá công cộng, không được sáng sủa bằng hệ thống bệnh viện tư mà trước đây tôi sử dụng. Chích ngừa là độc quyền hệ thống y tế nhà nước, các bệnh viện tư không đến lượt. Công cộng là chích ngừa miễn phí, còn các bác sĩ khám bệnh có lẽ cũng vậy nên bệnh nhân tôi thấy rất nhiều người mang giỏ cam giỏ chanh để tặng bác sĩ và nhân viên. Vùng này là vùng trồng cam quit, rơi vãi khắp nơi và đây là quà lấy thảo vậy thôi, nghĩ cũng khổ, làm bác sĩ bệnh xá, mỗi ngày phải khiêng về nhà mấy ký cam! Trên 10 con bệnh này có một nửa là đến để chích ngừa. 9g29 là tôi được chích xong, chỉ khoảng 2-3 phút sau khi tôi trình diện. Y tá bảo, ngồi đó đợi 15 phút xem có phản ứng phụ gì không rồi được đi về. Tôi ra ngoài ngồi nhìn cảnh trời mây rồi 15 phút sau trở vô ghé đầu vào cửa ra hiệu cho cô biết là tôi chưa xỉu và còn sống. Chứng nhận chính ngừa đã vào ngay di động của tôi, cùng với ngày hẹn chích lần thứ nhì là 4 tuần sau.

Turkey cho đến ngày 12.3 có 12,45% dân số đã được chích mũi đầu tiêm chủng Covid. Con số này ở Mỹ là 29,36% trong khi Pháp, Đức và các nước EU ở mức 9-10%. Tuy nhiên, nếu tính số đã được chích ngừa xong xuôi (2 bận) thì Turkey hiện nay là 3,2% dân số, Hoa Kỳ là 10,1% trong khi Pháp, Đức ở mức 3-3,1%.

Ở Đông Á, ở Úc, con số này hiện rất ít vì tình trạng nhiễm cũng không thể ví được. Thái Lan, mới chích ngừa mũi đầu được có 0,05% dân số và kỹ nghệ du lịch tại đây chiếm 20%-22% GDP nên cũng lăm le mở cửa. Giờ, nếu bạn muốn sang Thái, phải có thử nghiệm âm tính, đến nơi vào khách sạn cấm túc 15 ngày và thử tiếp 2 lần nữa, sau đó được ra và có chiếu khán dài hạn là 90 ngày. Tiền khách sạn cấm túc bạn phải trang trải, tùy hạng tùy loại theo khả năng lựa chọn. Nhưng nếu không có người yêu địa phương thì chẳng ai lại đi du lịch kiểu vậy. Thứ nhất thì phải rảnh dữ nhe mới đi du lịch 90 ngày, như là tôi vậy. Nhưng rảnh như tôi lại không có người yêu Thái nên tôi qua đó làm gì, để nhìn ra cửa sổ và làm thơ Covid trong phòng ngủ nghỉ mát “Hàng cây um khói Sukhumvit/ Ta đợi em từ 15 hôm nay”?

Theo các chuyên gia, ngành du lịch thế giới, cũng như việc đi lại tới lui, để trở thành bình thường, chắc phải đợi đến 2022 sau khi một số lớn quốc gia được chích ngừa đầy đủ. Phần tôi, nếu ở Pháp thì cũng đã được chích ngừa và ở Mỹ cũng thế, sớm hay chậm hơn ở Turkey một tuần hay vài ngày.

Bài đã đăng

• Viết tiếp nhân chuyện công nhân Trung Quốc du lịch Pháp - Sáng Ánh (15 August, 2024)
• Kỷ lục nghỉ mát của Tiens: chiến lược “biển người đông-vui” của Trung Quốc? - Sáng Ánh (15 August, 2024)
• Về bồn cầu, về vàng, về việc diễn giải tùy tiện các câu nói nổi tiếng - Sáng Ánh (9 August, 2024)
• Hoa Kỳ – hoa rụng tơi bời và cơn mộng tan rồi? - Đỗ Kh. (4 August, 2024)
• Ở Hoa Kỳ, muốn tiết kiệm thì sang Thái chữa xổ mũi? - Sáng Ánh (28 May, 2024)
• Du học để làm gì? (bài 3): Cuối cùng là vấn đề tiền - Sáng Ánh (28 May, 2024)
• Du học để làm gì? (bài 2): Học môn gì? Học ở đâu? - Sáng Ánh (28 May, 2024)
• Du học để làm gì? (bài 1): Ngoại ngữ nào? “Trường mẹ nào”? - Sáng Ánh (28 May, 2024)
• Học qua hí họa: chú Năm, anh Hai, thuế mậu dịch và chiến tranh thương mại - Sáng Ánh (16 May, 2024)