Chính trị

Hoàng tử cuối cùng của nhà Saud (phần 2): May mắn thì giữ được đầu 6 June, 2024

Sáng Ánh

(Tiếp theo bài trước)

MBS muốn noi gương “cải cách” của UAE, cặp kè với thái tử Abu Dhabi (UAE gồm 7 tiểu vương quốc, tiểu vương Abu Dhabi là chủ tịch UAE, tiểu vương Dubai là thủ tướng) là Mohammad bin Zayed hay MBZ (tức Mercedes Benz).

Cả hai cùng lứa dễ cảm thông, hay nắm tay nhau dưới ánh đèn… dầu, nhưng theo gương UAE không phải là dễ. UAE không có 5000 hoàng thân. Vua Ibn Seoud lập quốc có 37 hay 43 người con trai chính ông cũng chẳng biết. Đời thứ nhì, 7 anh em cùng một mẹ là ái phi Sudairi trở thành cánh mạnh trong hoàng tộc và 2 người làm vua, 2 làm thái tử nhưng chết trước khi lên ngôi. Luật thừa kế họ Saud rất lôi thôi, không phải con trai trưởng của vua là tự động thay thế cha mà là quyết định của hội đồng gia tộc tranh giành ỏm tỏi. Các con của Ibn Seoud thay phiên nhau, cánh này cánh kia, ông nào cũng 60 hay 70 mới đặt hoàng tọa trên ngai vàng. Vua Salman làm thái tử lúc lên 77 tuổi và lên ngôi vào lúc tròn 80 (2015). Tại sao lại thế? Vì như vậy anh tại vị 5 hay 7 năm thôi chứ, còn sau đó là đến lượt cánh tôi. Thế nên mới đây MBS là con vua Salman vào ngôi đông cung, mới 32 tuổi, là eo xèo ngay: “Thế bố con mày định làm vua nước này 60 năm hay sao?” Cánh của tiên vương là Abdallah bất bình ra mặt. Họ dựa vào Vệ binh quốc gia và nắm lực lượng này từ mấy chục năm nay, giờ có cách chức và bắt giam trong khách sạn 2 người con của cố vương không phải thế là xong chuyện. Nói ngắn gọn, MBS đã gây thêm một mâu thuẫn mới, là sự đồng nhất ăn chia của hoàng gia.

Lý do cũng dễ hiểu. Gia tộc này ước tính tài sản lên đến 1.500 tỉ USD (?) Khi đầu vào bị bớt thì ta bắt giam một đám, đỡ phải chia thêm. 11 hoàng thân ngồi khám và các đại gia cùng phe lên đến vài trăm này, nghe đâu phải nhả 100 tỉ chuộc mạng nên MBS mới có tiền mà tậu bức tranh Leonardo da Vinci 450 triệu vừa rồi. Tóm lại, bớt tiền thì ta bớt hoàng thân, tịch biên của cải dưới danh chống tham nhũng. Truyền thông Tây phương ca tụng việc này nhưng đây là chuyện cướp đêm đánh cướp ngày, cha nào thì cũng cướp. Trong chiến dịch này, MBS tước mất từ các hoàng phái khác hai tổ chức truyền thông lớn nhất nước để phục vụ bản thân đẹp mã của ông. Hiện thời, hay là phải nói là tạm thời, MBS làm sếp được quân đội, vệ binh quốc gia, tình báo và truyền thông.

Chương trình cải cách kinh tế quy mô của MBS hẳn sẽ gặp nhiều trở ngại. Muốn noi gương UAE phát triển du lịch (!) đòi hỏi một xã hội cởi mở hơn. MBS dự tính nhân 10 số du khách để tăng thu nhập (tới giờ chỉ có người Hồi hành hương hàng năm). Ai sang Saudi mà tắm biển thì chuyện không thể biết, nhưng khó tưởng tượng cảnh Dubai hay là Beirut ở tại Jeddah. Thì thế mới nói là biết nhìn xa! UAE dân số 10 triệu, trong đó 9 triệu là người lao động nước ngoài nuôi 1 triệu công dân có quốc tịch ngồi chơi. Saudi có 23 triệu công dân quốc tịch và 8 triệu người lao động nước ngoài quần quật. Giờ phải nhập khẩu 200 triệu người lao động mới sánh được, và nhập xong thì để họ làm việc gì? Nhân viên khách sạn à? UAE, cũng như Kuwait, Bahrein, Qatar là những tiểu quốc biệt lệ. Không phải cái gì UAE làm được là Saudi lớn hơn làm cũng được. UAE làm được là vì nó bé.

Tư hữu hoa 10 % (?) công ty Aramco và đưa ra thị trường chứng khoán quốc tế New York là một dự tính cải cách khác đang được ồn ào nói đến sẽ mang tiền về nhưng đầu tư nước ngoài có chấp nhận sự mập mờ do hoàng tộc lèo lái không? Ước tính giá trị của Aramco là 10.000 tỉ, 7.000 tỉ hay 2.000 tỉ, có chỗ còn cho là chỉ có 400 tỉ USD thôi (tức là chỉ bằng thằng bé Amazon). Đầu tư kiểu này, chênh lệch từ 1 đến 25 thì thà đánh số đề!

Điển hình “cải cách kinh tế” là trường hợp công ty Saudi Oger của tỉ phú Hariri người Lebanon. Ông Hariri thuộc cánh của cố vương Abdallah, được giao nhiều hợp đồng, thì béo bở ân sủng nhưng là hợp đồng với nhà nước. Nay nhà nước Saudi của Thái tử nợ công ty này 8 tỉ USD và không trả, làm gì nhau? Công ty không trả lương được cho nhân viên (600 triệu) và 4 tỉ tiền thiếu ngân hàng cho nên vỡ nợ. Một công ty khác là BLG (Bin Laden Group, là cái họ không may có thằng con nổi tiếng là Osama). Công ty này cũng bị tước hợp đồng, chủ tịch công ty bị nhốt trong khách sạn cùng các bạn tham nhũng hoàng thân. Thế ai lãnh việc thay cho Saudi Oger và Bin Laden Group? Là công ty trong sạch của thái tử MBS! Nói qua, Thomas Friedman chỉ biết cầm bút, chứ ông mà biết trộn hồ thì biết đâu Thái tử đã chẳng giao cho ông việc cầu đường.

Ông Hariri, chủ tịch Saudi Oger, có đến hai công việc. Việc kia, chánh hay phụ thì không biết, là ông lại còn làm thủ tướng Lebanon. MBS bèn triệu ông sang và giam luôn, bắt ông này từ chức và đòi họp gia tộc Hariri lại tại Saudi để thần phục người anh do MBS chỉ định làm thủ tướng thay thế! Một bộ trưởng Lebanon phải thốt lên “Lebanon không phải là Saudi, họp gia đình lại để bổ nhiệm Thủ tướng mới! Thủ tướng là do Quốc hội bầu lên chứ!”! Lý do chính? Là MBS bắt Hariri đánh Hezbollah (thân Iran) mà nội chiến thì Lebanon có trải rồi, nó mệt lắm, chẳng ai thích cả. Đó là chưa nói, năm 2007, chỉ trong 2 ngày, Hezbollah chiếm trọn thủ đô Beirut, cầm mạng Hariri trong tay và lịch sự gọi quân đội quốc gia đến trao lại, kiểu đừng để bé chạy ngoài đường nhé, lỡ xe đâm thì sao. Chuyện MBS làm không phải là viễn tưởng xã hội nữa mà là hoang tưởng ngoại giao chưa từng thấy, là bắt thủ tướng nước ngoài làm con tin. MBS đã làm được một việc không tưởng là đã khiến một quốc gia chia rẽ và đầy phe phái như Lebanon cùng nhau đồng thuận mà chống lại việc bắt thủ tướng của họ! Chuyện này tổng thống Pháp phải can thiệp thả, bằng cách mời Hariri “và gia đình ông” sang Pháp chơi. Về đến Lebanon, Hariri thôi từ chức và làm thủ tướng tiếp!

Kẻ thù điểm tên chỉ mặt của Saudi là Iran. Không phải chỉ Hezbollah ở Lebanon, Houthi ở Yemen hay Assad ở Syria, mà là Iran ở khắp nơi. Đấy cũng chính là kẻ thù của Israel và là kẻ thù của Hoa Kỳ trong khu vực, tuy chẳng có gì truyền kiếp cả. Trước 1979 Hoa Kỳ có 3 chân tại chỗ là Saudi, Israel và Iran. Lúc đó thì cả ba vui vẻ với một chàng, và giữa họ với nhau thì chị chị em em. Từ khi thần quyền Iran độc lập với Hoa Kỳ thì mới có vấn đề. Quyền lợi của Mỹ trở thành ghế 2 chân bị kiễng bấp bênh và 2 thiếp còn lại mỗi cô một bên vai chửi đồ dám phụ bạc tình quân! Đến giai đoạn hiện nay thì càng rõ, quyền lợi và chính sách của Saudi là quyền lợi và chính sách của Israel. Thủ tướng Israel phát biểu rành mạch “Khi Israel và Ả Rạp cùng lên tiếng thì mọi người phải nghe”. Ả Rạp đây chỉ là Ả Rạp Saudi và lên tiếng là dọa đánh chung Iran (Chị đánh trước đi, đánh nó bỏ mẹ – Không, chị nhường em đấy!). Điều này dễ hiểu thôi, vì đó cũng là quyền lợi và chính sách của Hoa Kỳ.

Tại Syria, Yemen là quân sự; tại Qatar, Lebanon là ngoại giao, thái tử MBS đánh đâu thua đó. Ông đụng đến đâu thì ảnh hưởng của Iran tăng đến đó! Ông chỉ có tạm thắng các anh em bà con trong họ ở trong nhà. Không hiểu thành ngữ “khôn nhà dại chợ” có nên dùng cho Thái tử không vì biết đâu ông dại cả trong nhà. Nhưng Thái tử vẫn còn một con bài tẩy cuối cùng, con bài chắc nịch. Đó là thỏa ước với Hoa Kỳ là họ Saud làm bảo vệ giếng dầu và Mỹ thì bảo vệ hoàng tộc – thỏa ước của Roosevelt với Ibn Seoud. Mới đây phò mã Kushner sang thì thầm gì đó trong phòng kín hai người với nhau khiến MBS càng thêm tự tin và tự đắc. Ông lại được truyền thông chính thống quốc tế bốc lên hàng cách mạng, Marie Antoinette của bán đảo, kiểu bài viết của Thomas Friedman.

Việc cải cách Saudi không phải là không có tiền lệ và chưa có ai nghĩ đến. 60 năm về trước, vương Talal đã cầm đầu một nhóm hoàng thân đòi cải cách tận tình là quân chủ lập hiến tại Saudi, theo chủ nghĩa quốc gia Nasser như tại Ai Cập. Ông bị lưu vong, mãi sau được tha tội (sao cũng là anh em trong nhà) khi mà sự đe dọa của chủ nghĩa Nasser đã qua rồi, nghĩa là khi Ai Cập đã rơi vào quỹ đạo của Hoa Kỳ trong thập niên 70. Nói qua, con của Talal là vương Alwaleed, tỉ phú râu vểnh nổi tiếng Tây phương, không theo gương cha cải cách mà chỉ lo làm tiền. Alwaleed hiện cũng ngồi nghỉ mát khách sạn có máy điều hòa Ritz Carlton.

Năm 1979, MBS chưa ra đời và Friedman thì lúc đó không biết viết lách bình luận gì (lại nói thêm, Friedman năm 2016 từng nhận định là “nếu Gaza dùng nỗ lực đào đường hầm – vì bị Israel vây hãm – vào việc xây dựng kinh tế thì giờ đã trở thành… Singapore”!). Nhưng 1979 có một đại đế trong khu vực, oách hơn thái tử MBS nhiều và cai trị với bàn tay sắt một nước rất nhiều dầu. Ông vua này cũng được Hoa Kỳ bảo vệ và truyền thông quốc tế bốc tận chín từng cải cách, và phụ nữ nước ông theo gương hoàng hậu còn mặc cả váy ngắn mà hút thuốc lái xe bỏ mui bằng một tay. Vị này “viễn tượng” cũng chẳng kém, thí dụ một hôm gọi quần thần vào bảo, tại sao ta lại đứng sau Tây Đức? Đó là về số chiến xa! Mua thêm ngay tăng nhiều vào vào để qua mặt nó! Vị cải cách này là vua Shah của Iran và 1979, vợ chồng ông xách túi đựng vương miện ra đi lưu vong, tủi nhục nhất là đến Hoa Kỳ còn không cho ông định cư tỵ nạn!

Viễn tượng 2030 là thái tử sẽ không có ở Saudi mà tại vị, nếu may mắn thì không giữ được vương miện vẫn còn giữ được cái đầu để mà đội khăn.

19. 12. 2017

Bài đã đăng

• Donald Trump, của thật của giả - Sáng Ánh (15 November, 2024)
• Máy nhắn tin phát nổ và cuộc chiến cân nhắc từ hai phía - Đỗ Kh. (21 October, 2024)
• Israel với Hamas: tiếc đã muộn rồi - Sáng Ánh (7 October, 2024)
• Chuyện Syria: anh Hai, anh Ba, anh Tư, và anh rể - Sáng Ánh (7 October, 2024)
• Chuyện Syria: Lắm mối tối nằm không - Sáng Ánh (7 October, 2024)
• “Kim điên”, nhưng thế giới cũng đã có tiền lệ - Sáng Ánh st và bình luận (7 October, 2024)
• Quân vương và người đẹp: khi thép bốc lửa - Đỗ Kh. (6 September, 2024)
• Tiền đề thứ ba: huyền thoại (khổng lồ) tự vệ trước hiểm họa (của tí hon) - Đỗ Kh. (6 September, 2024)
• Ái phi Israel: nặc nô thừa thông minh nhưng thiếu công bằng - Đỗ Kh. (6 September, 2024)